جوانی در پیچ آخر؛ هشدار جدی برای آینده جمعیتی چهارمحال و بختیاری

به گزارش دهنا؛ فاطمه بیاتی- مرور آمارهای رسمی، نمایی نگران‌کننده از آینده نه‌چندان دور این استان را به تصویر می‌کشد؛ آینده‌ای که اگر برای آن چاره‌اندیشی نشود، می‌تواند پیامدهای سنگینی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی به همراه داشته باشد.

تأخیر در ازدواج؛ مسئله‌ای فراتر از انتخاب فردی

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ورود به بحران جمعیتی، افزایش سن ازدواج است. طبق داده‌های موجود، میانگین سن ازدواج مردان در چهارمحال و بختیاری به ۳۱ سال و برای زنان به ۲۹ سال رسیده است.

این در حالی است که افزایش سن ازدواج، مستقیماً بر نرخ فرزندآوری تأثیر گذاشته و عملاً فرصت باروری را برای بسیاری از زوج‌ها محدودتر می‌کند. تأخیر در ازدواج، گاه به انتخاب فردی ربط دارد اما در بسیاری از موارد، حاصل مشکلات اقتصادی، نبود شغل پایدار، افزایش هزینه‌های زندگی، نبود مسکن و موارد بسیار دیگر.

برای نمونه، طبق آمار رسمی، در سال گذشته ۳۹ درصد از متقاضیان وام ازدواج در استان نتوانسته‌اند تسهیلات خود را دریافت کنند. یعنی تقریباً ۴ نفر از هر ۱۰ جوانی که تصمیم به ازدواج گرفته‌اند به دلیل ناهماهنگی و ضعف نظام بانکی و نهادهای متولی، نتواسته اند تسهیلات خود را برای آغاز زندگی مشترک دریافت کنند. این موضوع نه‌تنها مشکلاتی را برای زوج‌های جوان به‌وجود می‌آورد بلکه موجب سرخوردگی اجتماعی نیز می‌گردد.

میانگین سنی استان رو به افزایش است

نگاهی به تحولات آماری در حوزه جمعیت، روندی را نشان می‌دهد که اگر متوقف نشود، در کمتر از یک دهه، شرایط را بحرانی خواهد کرد. میانگین سنی جمعیت در چهارمحال و بختیاری در سال ۱۴۰۳، به ۳۲.۲ سال رسیده است و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا سال ۱۴۱۳، این عدد به بالای ۳۵ سال خواهد رسید.

رسیدن میانگین سنی به بالای ۳۵ سال، به معنای ورود به دوره سالمندی زودرس است؛ دوره‌ای که در آن، جمعیت مولد کاهش یافته و بار اقتصادی و مراقبتی سالمندان بر دوش دولت و خانواده‌ها افزایش می‌یابد. چنین تغییری، نه فقط بر بازار کار و نظام بازنشستگی، بلکه بر قدرت تولید، امنیت اجتماعی و حتی ساختار فرهنگی استان تأثیر منفی خواهد گذاشت.

رتبه ۲۳ در جمعیت جوان؛ زنگ خطر برای توسعه

جمعیت در بازه سنی ۱۸ تا ۳۵ سال، موتور محرک هر جامعه‌ای‌ست؛ از توسعه اقتصادی گرفته تا تولید علم، کارآفرینی، مشارکت سیاسی و رشد فرهنگی. اما متأسفانه چهارمحال و بختیاری در این شاخص، در رتبه ۲۳ کشور قرار گرفته است؛ جایگاهی که نشان‌دهنده کاهش محسوس جمعیت جوان در استان است.

این یعنی ما نه تنها با کاهش نرخ تولد مواجه‌ایم، بلکه حتی در حفظ و نگهداری سرمایه انسانی جوان خود نیز موفق عمل نکرده‌ایم. بسیاری از جوانان مستعد، به دلیل نبود فرصت شغلی، فرهنگی یا رفاهی، استان را ترک کرده و در نقاط دیگر کشور مشغول به کار شده‌اند.

شاخص جمعیت زیر ۱۵ سال؛ زمان تنگ است

از جمله شاخص‌های مهم در ارزیابی وضعیت جوانی جمعیت، سهم افراد زیر ۱۵ سال از کل جمعیت است. اگر این سهم به کمتر از ۲۰ درصد برسد، شرایط از نظر جمعیتی، بحرانی تلقی می‌شود. در حال حاضر، این عدد در چهارمحال و بختیاری بین ۲۳ تا ۲۵ درصد است؛ یعنی هنوز در منطقه زرد هستیم، اما زمان زیادی برای اصلاح باقی نمانده.

تخمین‌ها نشان می‌دهند که تنها کمتر از ۸ سال فرصت داریم تا بتوانیم مسیر جمعیتی استان را اصلاح کنیم. این یعنی همین امروز باید اقدام کنیم، نه فردا. تأخیر بیشتر، ما را به نقطه‌ای می‌رساند که دیگر نه با تسهیلات و حمایت‌های کوتاه‌مدت، بلکه فقط با هزینه‌های گزاف بلندمدت می‌توان شرایط را مدیریت کرد.

مسئولیت سنگین بر دوش مسئولان و جامعه

اگر امروز برای تسهیل ازدواج، تأمین مسکن، اشتغال جوانان، حمایت از مادران و اصلاح فرهنگ فرزندآوری اقدامی صورت نگیرد، فردای این استان با بحران‌هایی جدی درگیر خواهد شد.

مسئولان باید بدانند زمان وعده و شعار گذشته است. امروز وقت اقدام است. هر روز تأخیر، ما را یک گام به سمت پیری جمعیت و بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نزدیک‌تر می‌کند. باید به جای جلسات بی‌پایان و شعاری، از همین حالا برنامه‌ریزی عملیاتی برای افزایش نرخ ازدواج و فرزندآوری آغاز شود. پرهیز از شعارهای کلیشه‌ای و پرداختن به اقدامات واقعی، مطالبه جدی مردم است.

چهارمحال و بختیاری، استانی با ظرفیت‌های گسترده است؛ از منابع طبیعی بکر، آب‌وخاک حاصلخیز، مراتع و جنگل‌ها گرفته تا توان بالقوه در گردشگری، صنایع دستی، کشاورزی مدرن و دامداری. این ظرفیت‌ها می‌توانند پیشران اصلی توسعه اشتغال و ماندگاری جوانان در استان باشند، به‌شرط آنکه نگاه سرمایه‌گذاری و عزم جهادی در مسئولان شکل بگیرد.

ارتقای سطح رفاه اجتماعی و افزایش امکانات حمایتی برای خانواده‌ها، از دیگر محورهای کلیدی در سیاست‌گذاری‌های جمعیتی است. مسکن ارزان، بیمه‌های اجتماعی برای مادران، مرخصی‌های حمایتی، تقویت خدمات درمانی و تسهیل‌گری در دریافت تسهیلات ازدواج و فرزندآوری، همگی باید با سرعت و جدیت در دستور کار قرار گیرد.

در پایان باید گفت؛ اشتغال‌زایی، رفاه، امید به آینده و کرامت جوانان، ستون‌های اصلی حفظ پویایی جمعیت‌اند. اگر این ستون‌ها ترک بردارند، سقف آینده استان فرو خواهد ریخت. مسئولان در تمامی سطوح، از استانداری تا شوراهای محلی، باید این موضوع را در اولویت جدی خود قرار دهند، چراکه جوانی جمعیت دیگر فقط یک مسئله جمعیتی نیست؛ مسئله‌ای ملی، امنیتی و تمدنی است.