چشمان خالی زمین در انتظار برف و باران/ چهارمحال و بختیاری به سوگ منابع آبی خود می‌نشیند؟

به گزارش دهنا؛ فاطمه بیاتی- خشکسالی یکی از بحران‌های جدی زیست‌محیطی است که نه تنها به اکوسیستم‌ها آسیب می‌زند بلکه اثرات عمیقی بر منابع آبی، کشاورزی، معیشت مردم و به طور کلی بر اقتصاد منطقه دارد. چهارمحال و بختیاری، استانی که پیش از این ۱۰ درصد از آب شیرین کشور را تأمین می‌کرد، اکنون به دلیل کاهش بارش‌ها، تغییرات اقلیمی و عواملی همچون بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، به دومین استان خشک کشور تبدیل شده است. این تغییرات باعث شده تا استان با مشکلات متعدد در زمینه منابع آبی، تالاب‌ها، جنگل‌ها و معیشت مردم مواجه شود. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف خشکسالی در چهارمحال و بختیاری و تاثیرات آن بر منابع آبی، تالاب‌ها، جنگل‌ها و زندگی چهارمحال و بختیاری؛ زخم خورده از خشکسالی مردم پرداخته می‌شود.

چهارمحال و بختیاری؛ زخم خورده از خشکسالی

در سال‌های اخیر، چهارمحال و بختیاری با کاهش شدید بارش‌ها مواجه بوده است. به گفته مدیر کل هواشناسی استان، میزان بارش‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته ۵۹ درصد کاهش یافته و در حال حاضر این استان با کمبود بارش به میزان ۲۰۹ میلیمتر روبه‌رو است. این کاهش بارش‌ها باعث شده تا استان به دومین استان خشک کشور تبدیل شود. در حال حاضر، ۹۸ درصد از مساحت استان تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است. از این میزان، ۴۴ درصد در وضعیت خشکسالی شدید و ۲۲ درصد دیگر در وضعیت خشکسالی بسیار شدید قرار دارند. تنها ۲ درصد از استان در وضعیت عادی قرار دارد.

تأثیرات خشکسالی بر منابع آبی و تالاب‌ها

خشکسالی و کاهش بارش‌ها تأثیرات جدی بر منابع آبی استان گذاشته است. پیش از این، چهارمحال و بختیاری یکی از منابع اصلی تأمین آب شیرین کشور بود، اما وضعیت کنونی نشان‌دهنده بحران جدی در منابع آبی است. تالاب‌های استان مانند علی آباد و دهنو در معرض خشک شدن قرار دارند و تالاب‌های بین‌المللی چغاخور، گندمان، سولقان، چاله تر و چاله خشک نیز وضعیت مطلوبی نخواهند داشت. این وضعیت تهدیدی جدی برای تنوع زیستی منطقه به شمار می‌رود.

به گفته محسن کریمی، مدیر کل محیط زیست استان، برنامه‌های مختلفی برای مقابله با خشکسالی در دست اجراست. از جمله این اقدامات می‌توان به ذخیره‌سازی آب، استفاده از خودروهای حمل آب، لایروبی قنات‌ها و آبگیری مخازن اشاره کرد. در مناطق حفاظت‌شده تنگ صیاد و شیدا نیز، برنامه‌ریزی‌هایی برای ساخت منابع آب موقت و دائم انجام شده است تا تأمین آب در فصول بهار و تابستان به‌طور مؤثر انجام شود.

خشکسالی و تهدید به جنگل‌های بلوط زاگرس

یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی استان چهارمحال و بختیاری جنگل‌های بلوط زاگرس است که در معرض تهدید شدید خشکسالی قرار دارد. جنگل‌های بلوط که گنجینه‌ای طبیعی برای استان به شمار می‌روند، به دلیل کاهش بارش‌ها، کمبود رطوبت خاک و فعالیت‌های انسانی در معرض زوال قرار گرفته‌اند. یعقوب ایرانمنش، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری، اشاره کرده که کاهش رطوبت خاک، نارسایی هیدرولوژیکی، تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی نظیر بهره‌برداری بی‌رویه از جنگل‌ها و حضور بیش از حد دام در این مناطق از جمله عوامل اصلی خشکیدگی و زوال جنگل‌های بلوط است.

این جنگل‌ها به عنوان یک اکوسیستم پیچیده، نقش‌های مهمی در حفظ تنوع زیستی، تولید اکسیژن، جلوگیری از فرسایش خاک، جذب آلاینده‌ها و جلوگیری از سیلاب‌ها ایفا می‌کنند. با این حال، خشکسالی باعث کاهش این کارکردها شده و تهدیدی جدی برای بقای این اکوسیستم‌ها به شمار می‌رود.

برای مقابله با خشکسالی در چهارمحال و بختیاری، علاوه بر برنامه‌های ذخیره‌سازی آب، توجه به مدیریت منابع آبی و حفظ جنگل‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایجاد سامانه‌های سطوح آبگیر، که می‌تواند نزولات جوی را ذخیره کرده و از جاری شدن روان‌آب‌ها جلوگیری کند، از جمله اقدامات کوتاه‌مدت مؤثر در این زمینه است. همچنین، توجه به احیای منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه از منابع طبیعی ضروری است.

در پایان باید گفت؛ خشکسالی در چهارمحال و بختیاری، که به دلیل کاهش بارش‌ها، تغییرات اقلیمی و بهره‌برداری‌های غیرمؤثر از منابع طبیعی به یکی از استان‌های خشک کشور تبدیل شده، تهدیدات جدی برای اکوسیستم، منابع آبی و معیشت مردم به همراه داشته است. مقابله با این بحران نیازمند برنامه‌ریزی جامع و اقدامات مؤثر در سطح محلی، ملی و بین‌المللی است. از این رو، باید با اجرای برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت، نظارت دقیق بر منابع آبی و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست، در جهت حفظ منابع طبیعی و تأمین آب شرب و کشاورزی برای آینده گام برداشت.